اینها ساختمان‌های موقتی‌اند که هر سال در محوطه باز کنار نمایشگاهی در شهر لندن به نام «سِرپِنتاین» ساخته می‌شوند.
سرپنتاین یکی از معروف‌ترین و پرطرفدارترین نمایشگاه‌های جهان و مخصوص آثار هنری مدرن و معاصر است و هر سال حدود 800 هزار نفر از آن دیدن می‌کنند. این نمایشگاه سال 1970 در دل ساختمانی که 36 سال پیش از آن به‌عنوان چایخانه در محوطه یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های لندن به نام «هاید پارک» ساخته شده بوده، تأسیس شد.
فضای داخلی کلاه‌فرنگی ژان نووِل
از سال 2000 مسئولان سرپنتاین تصمیم گرفتند در کنار ساختمان دائمی نمایشگاه، در محوطه پارک، ساختمانی تابستانی بسازند؛ یک کلاه‌فرنگی که هم بخشی از نمایشگاه‌های سرپنتاین در آن برگزار شود و هم برنامه‌های جنبی مثل سخنرانی، نمایش فیلم، جشن سالانه نمایشگاه و ... اما هدف از ساخت این ساختمان‌ها تنها ایجاد مکانی برای اجرای این برنامه‌ها نبود. قرار بر این بود که خود این ساختمان‌ها هم بخشی از آثار هنری‌ای باشند که در سرپنتاین به نمایش در می‌آیند. مسئولان تصمیم گرفتند هر سال هنرمند معماری را برای طراحی این ساختمان انتخاب کنند که در عین حال که قابلیت‌های این کار را دارد، پیش از آن هم هیچ ساختمانی را در کشور انگلستان نساخته باشد. با گذاشتن این شرط و اجرای این برنامه آنها می‌خواستند هر بار مردم کشورشان را و کسانی را که به تماشای نمایشگاه‌های سرپنتاین می‌آیند با اثر یک هنرمند معمار جهانی از نزدیک آشنا کنند.
سال گذشته میلادی، 2009، سازه باز هنرمندان ژاپنی در عرض حدود سه‌ماه میزبان بیشتر از 250 هزار نفر بود
تا به حال هنرمندانی مثل ظه حدید، فرانک گهری، اُلافور الیاسون، جتیل تورسن، کازُویو سِجیما، ریو نیشیزاوا و... این ساختمان‌ها را طراحی کردهاند. آنها اهل کشورهای مختلفی مثل عراق، کانادا، دانمارک، نروژ، ژاپن و ... هستند، اما ویژگی مشترکشان این است که همه‌شان از مشهورترین هنرمندان معمار جهان اند و هر کدام چند جایزه جهانی معماری را برده‌اند. بعضی از این هنرمندان به‌تنهایی و بعضی با همکاری هم این ساختمان‌ها را طراحی کردهاند، اما به هر حال با حضورشان در برنامه ساخت کلاه فرنگی نمایشگاه سرپنتاین، یکی از مشهورترین و خاص‌ترین آثارشان را به وجود آورده و به مجموعه کارهایشان اضافه کردهاند. به هر حال برنامه ساخت ساختمان‌های موقتی سرپنتاین، منحصر به فرد است و هیچ برنامه مشابه آن در جهان وجود ندارد و شرکت در آن برای هر هنرمندی موقعیتی است تا توانایی‌هایش را در این شرایط خاص نشان دهد.
شاید به‌نظر عجیب بیاید، اما یکی از اصلی‌ترین شرط‌های ساخت این ساختمان‌ها این است که باید در عرض شش ماه ساخته و کامل شوند، چون به هر حال ساخت آنها نمی‌تواند پیش از جمع آوری ساختمان سال گذشته شروع شود و در ضمن باید به موقع برای برگزاری نمایشگاه‌ها و برنامه‌های طراحی‌شده آماده شوند.
فضای داخلی کلاه‌فرنگی سال 2008، اثر فرانک گهری
امسال هم که چهلمین سال تأسیس نمایشگاه سرپنتاین است، برای دهمین بار یک هنرمند معمار مطرح انتخاب شده و طرحش در حال ساخت است. این بار مسئولان نمایشگاه سرپنتاین از هنرمند معمار فرانسوی ، «ژان نووِل» دعوت کردند تا این کار را به عهده بگیرد. او یکی از مشهورترین معماران جهان و برنده مهم‌ترین جایزه جهانی معماری یعنی «پریتزکر» است و تا به حال آثار زیادی را در جاهای مختلف دنیا و اروپا طراحی کرده است، اما تا پیش از این هیچ ساختمانی را در کشور انگلستان نساخته است.
طرح نوول یک ساختمان ساده مکعبی‌شکل، اما باز است که به رنگ قرمز درخشان رنگ آمیزی می‌شود. او برای کلاه‌فرنگی‌اش این رنگ را انتخاب کرده، چون قرار است در زمینه درختان و گیاهان دور و برش دیده شود و رنگ آن در برابر رنگ سبز این گیاهان جلوه‌ای خاص پیدا میکند. در عین حال رنگ قرمز و همین‌طور شکل ساختمان می‌‌تواند بیننده را به یاد عنصرهایی بیندازد که از زمان‌های قدیم در کشور انگلستان دیده شده‌اند: باجه‌های تلفن، صندوق‌های پست و اتوبوس‌های شهر لندن که همه تقریباً مکعبی‌شکل و به رنگ قرمزند و تقریباً به نمادهای انگلستان و شهر لندن تبدیل شده‌اند.
این کلاه‌فرنگی را اُلافور الیاسون و جتیل تورسن، هنرمندان دانمارکی و نروژی، سال 2007 طراحی کردهاند
این ساختمان از مجموعه‌ای از مصالح سبک و سنگین ساخته می‌شود؛ شیشه و مصالحی پارچه‌مانند در کنار پایه‌هایی از فلز که می‌توانند سازه را محکم نگه دارند. در کنار ساختمان مکعب‌شکل باز، دیواری به بلندی 12 متر و شیبی نسبتاً تند ساخته می‌شود که حس حرکت را در بیننده به وجود می‌آورد. سایه‌بان‌های این ساختمان طوری کار گذاشته می‌شوند که باز و بسته شوند و ساختمان را به سازه‌ای باز یا بسته تبدیل کنند.
در عین حال شیشه و مواد پارچه‌مانند هم فضاهای بسته‌ای را در ساختمان به‌وجود می‌آورند، اما همزمان کمک می‌کنند ارتباط کسانی که در ساختمان قرار می‌گیرند با بیرون قطع نشود و ساختمان در آن قسمت‌ها هم باز به‌نظر بیاید. تالارهای کنفرانس هم طوری طراحی شده‌اند که دمایشان متناسب با هوای بیرون تغییر میکند.
قرار است این ساختمان 14 تیر (پنجم جولای) افتتاح شود و تا 28 مهر (20 اکتبر) پذیرای بازدیدکننده‌ها و مهمان هایش باشد.
کلاه‌فرنگی سال 2000، اثر ظه‌حدید
